چکیده:

هدف این پژوهش بررسی مبانی فلسفی دین صابئین مندائی به منظور استخراج آموزه‌های تربیتی آن‌هاست. بدین منظور با روش توصیفی- تحلیلی چهار مقوله فلسفی این دین شامل هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی مورد بررسی تحلیلی قرار گرفته است. صابئین مندائی قوم دینی هستند که با آرامی در خوزستان زندگی می‌کنند و در حدود دو هزار سال پیش، بر اثر نزاع با یهودیان مجبور به مهاجرت از سرزمین اصلی خود یعنی فلسطین به بین‌النهرین و خوزستان شده‌اند. در این دین، هستی فراتر از طبیعت و توسط خداوند بزرگ ازلی یا «هیی ربی قدمایی» آفریده شده و بارزترین صفات خدا وحدانیت، ربوبیت و خالقیت است. اصول این دین توحید، نبوت و معاد می‌باشند. انسان متشکل از دو بعد مادی (پغرا) و غیرمادی (شامل روها و نشمتا) است. حقیقت انسان همان نفس یا نشمتای اوست که بر خلاف پغرا، فناناپذیر و نامیرا است. انسان موجودی مکرّم، مختار، مسئول و دارای صبغه الهی است. معرفت در دین مندائی دارای اهمیت ویژه‌ای است و مقدم بر ایمان و عمل دانسته شده و اساساً مندا به معنای دانش یا معرفت است. منشأ و خاستگاه ارزش‌های مندائی، خداوند است و ارزش‌های مختلف به‌صورت دستوراتی در کتب مقدس مندائی بیان شده‌اند؛ تأکید عمده بر روی طهارت، آشتی و همزیستی است. هدف غائی تربیت مندائی «بازگشت به جهان نور جهت تقرب به هیی ربی» است که برای نیل به آن، اهدافی واسطی همچون تأمل و اندیشیدن، طهارت، ایمان، عمل صالح، تزکیه و تهذیب نفس مد نظرند. همچنین در پژوهش حاضر، اصول تربیتی به تفکیک مقوله‌ی فلسفی‌شان استخراج و دسته‌بندی گردیده، روش‌های تعلیم در دین مندائی ارائه شده و به ویژگی‌های تربیت مندائی اشاره شده است.

نوشتن دیدگاه