چکیده:

 اسماعیلیه، فرقه‌ای از فرق شیعه است که پس از شهادت امام صادق (ع) از دیگر فرقه‌ی شیعه، اثنی عشریه، جدا شده. برخلاف شیعه‌ی اثنی عشری که امامت را پس از شهادت امام جعفر صادق (ع) متعلق به امام موسی کاظم (ع) می‌دانست، حق پسر بزرگش، اسماعیل و پس از او محمد بن اسماعیل می‌دانند. نهضت اسماعیلیه به‌عنوان نهضتی شیعی در مقابله و تضاد با دربار خلافت عباسی که به‌نوعی با برگزیدن مذهب تسنن، به‌عنوان مذهب رسمی جامعه‌ی اسلامی به حامیان شیعی خود پشت کرده بود، شکل گرفت. بدین ترتیب در آرمان مذهبی اسماعیلیان براندازی خلافت عباسی هدف اصلی محسوب می‌شد. آنان دوبار در طول تاریخ سیاسی خود و طی دوران فاطمیان و نزاریان موفق به تشکیل دولت‌های مستقل شدند. دولت نزاری که در سال 483 هجری و با فتح قلعه‌ی الموت توسط حسن صباح شکل گرفت و رهبران آن برای دو قرن و نیم بر صحنه‌ی تاریخ ایران و اسلام حکمرانی کردند، مانند اخلاف فاطمی خود سعی بسیاری برای نابودی خلافت عباسی و نیز حامیان ترک آنان، یعنی سلاطین سلجوقی که مدت مدیدی همزمان با نزاریان حاکمان ایران بودند، به کار بستند. آنان در تضاد با خلافت عباسی به‌نوعی میراث بران فاطمیان محسوب می‌شدند. ولی به‌زودی اسماعیلیان در پی قتل‌های گسترده‌ی پیروانشان که به دنبال تبلیغات خلفای عباسی و فتوای فقهای حامی آنان صورت گرفت، پی به این حقیقت بردند که رسیدن به این اهداف نه‌تنها برای آنان آسان نخواهد بود بلکه ناممکن می‌نماید.

نوشتن دیدگاه