چکیده:

 اسماعیلیان به‌عنوان یک جماعت مسلمان شیعی پس از شیعیان دوازده‌امامی بودند، که بر انتظار ظهور قریب‌الوقوع مهدی که با آمدن خود حکومت عدل را در جهان گسترش خواهد داد تمرکز یافته بود. بر اساس این عقیده در نیمه‌ی قرن سوم/نهم اسماعیلیان جنبش انقلابی بر ضد خلافت عباسی، به راه انداختند و داعیان این جنبش اسماعیلی از مغرب در شمال آفریقا تا ماوراءالنهر در آسیای مرکزی به فعالیت مشغول بودند. در این زمان تحولات مهمی در مرکز قدرت خلافت عباسی در عراق و نیز سرزمین‌های تحت سلطه‌ی آن‌ها رخ داد، ازجمله‌ی آن‌ها سلطه‌ی غلامان ترک در دستگاه خلافت و افزایش قدرت نظامی آن‌ها که منجر به ضعف خلافت و روی کار آمدن حکومت‌های نیمه‌مستقل در ایالت‌های مشرق خلافت عباسیان بود؛ اما فعالیت داعیان اسماعیلی در سرزمین‌های شرقی به‌خصوص ایران قبل از شکل‌گیری خلافت فاطمیان در مصر آغاز گردید و با روی کار آمدن سامانیان فعالیت‌های داعیان آن‌ها در منطقه ماوراءالنهر و خراسان بزرگ گسترش یافت. به‌طوری‌که داعیان فاطمی از نیمه قرن چهارم هجری تدریجاً به‌واسطه فعالیت‌های مستمری که داشتند توانستند در بین دیوانیان سامانی نفوذ کرده و حتی برخی از امرای سامانی را هم به خود متمایل سازند؛ اما دیری نپایید که این روند به‌واسطه اقدامات علمای سنت و اتحاد آن‌ها با امرای نظامی حکومت سامانی و درنهایت گرایش به سمت سیاست‌های مذهبی خلافت، شرایط سختی برای فعالیت‌ها و دعوت فاطمیان ایجاد شد که درنهایت به تعقیب و پیگرد آن‌ها از طرف حکومت سامانی منجر گردید. به جهت تداوم چنین شرایط و حتی سخت‌تر از آن در دوره غزنوی که میراث دار بخش‌هایی از قلمرو سامانیان در ماوراءالنهر و خراسان شدند، وضعیت برای تداوم فعالیت‌های داعیان اسماعیلی و فاطمی تنگ‌تر شد؛ که نتیجه آن زیرزمینی و پنهانی شدن روزافزون فعالیت‌های داعیان در قلمرو غزنوی و گسترش آن در ناحیه‌های شمالی ماوراءالنهر گردید.

فصول پایان‌نامه:

این پژوهش در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات پژوهش»
* بيان مسئله
* اهداف پژوهش
* سؤالات تحقيق
* تعريف و تحدید موضوع
* پيشينه تحقيق
* بررسي منابع
فصل دوم: «جغرافياي تاريخي سرزمين خراسان و ماوراءالنهر»
* جغرافياي تاريخي خراسان و ماوراءالنهر
* شهرها و نواحي مهم خراسان بزرگ
* اوضاع اقتصادي منطقه خراسان بزرگ
* فرق و مذاهب خراسان بزرگ
* مشروعيت و پايگاه اجتماعي سلطنت در خراسان و ماوراءالنهر
فصل سوم: «فعالیت‌های داعيان اسماعيلي در قلمرو سامانيان»
* منشأ و گسترش دعوت اسماعيليه
* نگاهي گذرا به تحولات سياسي قلمرو سامانيان
* آغاز فعاليت اسماعيليان در شرق ايران
* داعيان اسماعيلي در قلمرو سامانيان
* روابط اسماعيليان و سامانيان با ديگر فرق
* بازتاب فعاليت داعيان اسماعيلي در حكومت سامانيان
فصل چهارم: «فعالیت‌های اسماعيليان-فاطمي در قلمرو غزنويان»
* نگاهي گذرا به تحولات ساسي قلمرو غزنويان
* سياست مذهبي عصر غزنويان
* روابط حکومت غزنويان با دیگر مذاهب و فرق
* فعالیت‌های فاطميان-اسماعيلي در قلمرو غزنويان
* سیاست‌های سلاطين غزنوي در قبال داعيان فاطمي
نتیجه.

نوشتن دیدگاه