چکیده:

در سده‌های یکم و دوم هجری، خلاقیت اموری و پس از آن خلافت عباسی با شورش‌ها و جنبش‌هایی مردمی از قبیل شورش خوارج، کیسانیه، زیدیه و خرمدینان در گوشه و کنار قلمرو وسیع اسلامی روبرو شدند. این جریانات مخالف که نشان دهنده نارضایتی‌های سیاسی و اجتماعی بودن، در اغلب موارد در قالبی مذهبی به ظهور می‌رسیدند. نهضت اسماعیلیه تیز یکی از این جریانات سیاسی - مذهبی مخالف بود. اسماعیلیان در تاریخ اسلام و در ایران به دلیل فعالیت‌های سیاسی فکری، فرهنگی و عقیدتی‌شان دارای اهمیت بودند. روند رو به رشد مذهب اسماعیلی نزاری، در سده‌های پس از سقوط الموت و حضور قابل‌توجه دستگاه رهبری نزاریان در صحنه تاریخ ایران در اوایل عهد قاجار پس از سقوط الموت تا پایان اقامت آقاخان دوم قرار گیرد. البته با تأکید و توجه بیشتر نسبت به موقعیت و وضعیت آنان در دهه‌های نخستین عهد قاجار. هدف این پژوهش، علاوه بر بیان آنچه، در دوران پس از سقوط الموت بر نزاریان ایران گذشته، آن است که نشان دهد نزاریان ایران پس از تهاجمات مغولان، چگونه خود را باز یافتند و به بازسازی خویش پرداختند و سرانجام دوباره در سده‌های نوزدهم و بیستم میلادی به یکی از معتبرترین جمعیت‌های اسلامی، در ابعاد اجتماعی و اقتصادی به‌ویژه در سرزمین هند مبدل شدند. دامنه و محدوده پژوهش حضار که صرفاً به بررسی حیات سیاسی و اجتماعی نزاریان ایران می‌پردازد از آغاز فعالیت‌های جانشینان خورشاه شروع شده و با بررسی احوال و آقا علیشاه مشهور به آقا محمدخان دوم پایان می‌گیرد. در این محدوده آنچه بیشتر مورد نظر بوده، بررسی اوضاع و احوال ایران در دوران قاجاریه تا هنگام، انتقال مرکز امامت اسماعیلیه به هند می‌باشد.

نوشتن دیدگاه