چکیده:
در این تحقیق بعد از بیان مقدمه و مباحث مقدماتی به فصل اول پرداخته شده است که درباره کلیات و مفهوم شناسی واژگان کلیدی تحقیق و همچنین، درباره نسبت تأثیر سنت‌ها با تغییرات اجتماعی و نیز، درباره نصوص دال بر تأثیر سنت‌های اجتماعی است. در فصل دوم و سوم پس از بیان جایگاه سنت‌ها اجتماعی، به انواع سنت‌های اجتماعی در سخنان حضرت امیر مؤمنان (ع) در 11 مورد پرداخته شده است که عبارت‌اند از: سنت‌های استخلاف، هدایت، اضلال، ابتلا و آزمایش، امداد، تغییر، استدراج، ارسال رسل، مکر، عبرت‌آموزی و مجازات (اهلاک). البته، به همراه شرح و تفسیرهایی از شروح نهج‌البلاغه و تحلیل و تفسیرهای شخصی. در اینجا باید این مطلب را یادآور شد که قبل از بیان موارد نهج‌البلاغه‌ای به معنای لغوی هر یک از این سنت‌ها پرداخته شده است و سپس، موارد مخصوص به امام علی (ع) ذکر شده است. این نکته قابل ذکر است که علاوه بر بیان انواع سنت‌های اجتماعی و شرح و تفسیر آن‌ها، سعی شده است که هرکدام از این سنت‌ها به قسمت‌ها گوناگون آن مانند ماهیت، عوامل، اقسام، راهکارها، راه‌های تعامل و غیره نیز، پرداخته شود. در فصل چهارم نیز، به دو بحث پرداخته شده است: یکی، بیان عواملی که بر سنت‌های اجتماعی تأثیرگذارند و دیگر، بیان تأثیرات سنت‌های اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع) در جامعه.
