چکیده:

 دوره خلافت امام علی (ع) (ذی‌حجه سال 35 تا 40 هجری)، در پی شکل‌گیری شرایط سیاسی پیچیده‌ای که به دنبال ماجرای قتل عثمان، خلیفه سوم به‌وجود آمد، عرصه رد و بدل شدن نامه‌های متعددی میان طرف‌های درگیر بود. مطالعه و بررسی این نام‌ها با هدف شناسایی رفتار سیاسی شخصیت‌های آن دوره، برگی جدید از پژوهش در حوزه تاریخ اسلام را ورق خواهد زد. شناسایی نکات محوری در نامه‌ها شامل ادبیات به کار رفته، استدلال‌ها، ادعاها، انتقادات و دیگر موارد و نیز مقایسه میان مطالب عنوان شده با عملکرد سیاسی نویسندگان آن از دیگر سو، امکان رسیدن به اهداف این پژوهش را فراهم خواهد ساخت. این رساله تلاش دارد تا با روش تحلیل محتوا و نیز مطالعه تطبیقی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که تا چه اندازه عملکرد سیاسی اشخاص با گفته‌ها و ادعاهای آن‌ها در متن نامه‌ها مطابقت داشت؟ و چگونه می‌توان از محتوای نامه‌ها به رفتار سیاسی اشخاص پی برد؟ رفتار سیاسی اشخاص در این دوره منجر به شکل‌گیری سه جریان ناکثین، قاسطین و نیز قاعدین گردید. رفتار سیاسی طلحه، زبیر، عایشه در جریان ناکثین، معاویه، مروان و سعید بن عاص در جریان قاسطین و ابوموسی اشعری، سعد بن ابی وقاص و عبدالله بن عمر در جریان قاعدین بررسی گردید. نتایج حاصله نشانگر عدم انطباق جدی بین ادعا، انتقادات و نوع استدلالات موجود در نامه‌ها با رفتار سیاسی شخصیت‌های دو جریان ناکثین و قاعدین بوده اما در جریان قاسطین تا حدودی به‌نوعی انطباق برمی‌خوریم. وجه مشترک دو جریان ناکثین و قاسطین در مخالفت با امام علی (ع) موضوع خونخواهی عثمان بود که با توجیهاتی همچون خیرخواهی، اصلاح میان امت، پیروی از فرمان‌ها الهی، خونخواهی و قصاص، برکناری خلیفه و تشکیل شورای خلافت همراه بود. اتخاذ مواضع خصمانه و مشکوک در قبال عثمان، دوگانگی رفتار سیاسی در برابر امام علی (ع)، شتاب در قیام علیه خلیفه مشروع، عدم رجوع به حاکم شرع، عدم تمایل به گفتگو، عدم پذیرش حکمیت، گمراه ساختن و تحریک مردم به جنگ و عدم ثبات در مواضع سیاسی از دلایل نقض ادعای این دو جریان بود.

کلیدواژه‌ها:رفتارشناسی، شخصیت، امام علی (ع)، نامه‌ها، ناکثین، قاسطین، قاعدین.

فصول پایان‌نامه:

این پژوهش در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات تحقیق»
* بیان مسئله
* سؤالات تحقیق
* فرضیه‌های تحقیق
* روش تحقیق
* اهداف تحقیق
فصل دوم: «گونه شناسی و دسته‌بندی نامه‌های شخصیت‌های سیاسی در دوره خلافت امام علی (ع)»
* گفتار اول: دسته‌بندی مکاتبات سیاسی در دوره خلافت امام علی (ع)
* گفتار دوم: دسته‌بندی نامه‌ها بر اساس جریان‌های سیاسی در دوره خلافت امام علی (ع)
فصل سوم: «بررسی رفتار سیاسی شخصیت‌های جریان ناکثین»
* رفتار سیاسی شخصیت‌های جریان خونخواهی عثمان بر پایه نامه‌ها
* بررسی رفتار سیاسی ‌ام المومنین عایشه
* رفتار سیاسی‌امه سلمه در برابر عایشه
* بررسی رفتار سیاسی زید بن صوحان در برابر عایشه
* بررسی رفتار سیاسی احنف بن قیس
فصل چهارم: «رفتار سیاسی شخصیت‌های جریان قاسطین»
* بررسی رفتار سیاسی معاویه بن ابی سفیان
* بررسی رفتار سیاسی مروان حکم
* بررسی رفتار سیاسی عمر بن عاص
* بررسی رفتار سیاسی سعید بن عاص
فصل پنجم: «بررسی رفتار سیاسی شخصیت‌های جریان قاعدین»
* ابوموسی اشعری
* بررسی رفتار سیاسی سعد بن ابی وقاص
* بررسی رفتار سیاسی عبدالله بن عمر
* تحلیل رفتار سیاسی سعد بن ابی وقاص و عبدالله بن عمر
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه