چکیده:

 در عصر امام صادق (ع) چهار قیام مهم علوی در چهار منطقه کوفه، خراسان، مدینه و بصره رخ داد. اولین قیام علوی قیام زید بن علی (ع) در سال 122 هجری در واکنش به ظلم و تعدی دستگاه خلافت اموی و خونخواهی جدش امام حسین (ع) در کوفه رخ داد و شمار زیادی از مردم آن شهر با زید بیعت کردند؛ اما درنتیجه ایجاد ارعاب و تهدید حاکم اموی آن شهر بیعت خود را شکستند و زید را تنها گذاشتند که این امر به کشته شدن وی انجامید. دومین قیام توسط یحیی بن زید در منطقه خراسان شکل گرفت. یحیی که از قیام پدرش جان سالم به در برده بود از کوفه به سمت خراسان فرار کرد؛ و در آنجا تعداد زیادی از مردم آن شهر با وی بیعت کردند. وی برای گرفتن انتقام خون پدر و مقابله با ظلم و جور دستگاه خلافت به سال 125 در خراسان قیام کرد و توانست در چندین جنگ بر نیروهای اموی غلبه کند، اما سرانجام در نبرد ارغونه از نیروهای اموی شکست خورد و به شهادت رسید. سومین قیام علوی توسط محمد بن عبدالله (نفس زکیه) از شاخه حسنی در مدینه به سال 145 شکل گرفت. محمد نفس زکیه پیش از دست‌یابی عباسیان به حکومت، به خلافت چشم دوخته بود و به همین دلیل زمانی که عباسان به قدرت رسیدند وی از بیعت امتناع و علیه آنان دست به قیام زد و پیروانش در حجاز، عراق و خراسان برای وی دعوت می‌کردند. قیام وی مشکلات فراوانی را برای منصور خلیفه عباسی به وجود آورد، اما درنهایت در نبرد با سپاه عباسی به فرماندهی عیسی بن موسی به قتل رسید. آخرین قیام علوی عصر امام صادق (ع) قیام ابراهیم بن عبدالله (قتیل باخمری) به سال 145 در بصره رخ داد. ابراهیم که از طرف برادرش نفس زکیه برای دعوت و قیام به بصره فرستاده شده بود پس از کشته شدن نفس زکیه قیام کرد. در این قیام گروه‌های مختلفی ازجمله شیعیان، زیدیه و معتزله شرکت داشتند و این قیام نیز پس از وارد نمودن خسارات و تلفات سنگین به دستگاه خلافت سرانجام درهم کوبیده شد. امام صادق (ع) به‌طور غیرمستقیم قیام‌های زید بن علی (ع) و یحیی بن زید را تأیید کردند و در مورد قیام‌های محمد بن عبدالله (نفس زکیه) و ابراهیم بن عبدالله، باید این‌چنین بیان داشت که: اگرچه امام آن‌ها را تأیید نکرد ولی هیچ تکذیبی هم از سوی ایشان مشاهده نشده است.

نوشتن دیدگاه