چکیده:

 این پایان‌نامه با دو هدف اصلی تبیین رهیافت حضرت علی (ع) به مقوله آزادی سیاسی به‌مثابه یكی از مفاهیم محوری در علوم سیاسی و تأثیر و نقش آزادی سیاسی در بروز مشكلات حكومت آن حضرت سامان یافته است. بدین منظور كاوشی عمیق و گسترده در چهل سال از تاریخ صدر اسلام با تمركز بر پنج سال آخر عمر آن حضرت به‌عمل‌آمده است. سؤال‌های اصلی پژوهش حاضر این است كه مؤلفه‌ها و مقومات آزادی سیاسی تا چه میزان در اندیشه سیاسی و سیره‌ی حکومتی حضرت علی (ع) مشاهده می‌شود؟ و بنیان‌های نظری حضرت علی (ع) در خصوص آزادی سیاسی در عرصه عمل در عصر زمامداریش با چه چالش‌ها و مشکلاتی مواجه گردید و خاستگاه جامعه‌شناختی این مشکلات و موانع کدامند؟ در پاسخ به سؤال‌های مذکور دو فرضیه اصلی این پژوهش بدین‌صورت تدوین یافته است که اولاً مؤلفه‌ها و مقومات آزادی سیاسی در اندیشه سیاسی و سیره‌ی حکومتی حضرت علی (ع) به درجه زیادی مشاهده می‌گردد و ثانیاً انحراف از اصول و ارزش‌های اصیل اسلامی (قرآن و سنت) و زوال تدریجی آزادی سیاسی در عهد خلفای سه‌گانه به‌ویژه عثمان و احیای فرهنگ جاهلیت سرمنشأ مشکلات و موانع حکومت حضرت علی (ع) تلقی می‌شود. این رساله از دو بخش اصلی تشکیل شده است. در بخش اول که با جهت‌گیری اثبات فرضیه اول به تشریح بنیان‌های نظری آزادی سیاسی از منظر حضرت علی (ع) اختصاص ‌یافته ضمن تبیین نگرش آن حضرت به دو مؤلفه و اصل بنیادین آزادی سیاسی یعنی حکومت و مردم این نکته را ثابت می‌کند که حضرت علی (ع) رویکردی الهی و مردمی به حکومت داشته و از دیدگاه ایشان مردم از جایگاه رفیعی برخوردار می‌باشند و نقش تعیین‌کننده در انتخاب حاکم و اداره جامعه ایفا می‌کنند. بخش دوم که عمدتاً متکفل اثبات فرضیه جامعه‌شناختی این رساله است میزان حضور مؤلفه‌های آزادی در عصر حکومت پیامبر اکرم (ص) و خلفای سه‌گانه و حضرت علی (ع) در ساحت‌های عمل و نظر را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این چارچوب تطورات پدید آمده در دوره زمامداری بیست‌وپنج ساله خلفای سه‌گانه در عرصه‌های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان با تأکید بر نقش حاکمان مورد تتبع قرار گرفته است. در پایان با تجزیه و تحلیل داده‌ها و اسناد متعدد این نتایج حاصل می‌گردد که آزادی سیاسی در تحولات صدر اسلام نقشی کلیدی داشته است به نحوی که ریشه بخش قابل توجهی از موانع و مشکلات حکومت حضرت علی (ع) را بایستی در تحلیل و تضعیف تدریجی آزادی سیاسی در دوره زمامداری خلفای سه‌گانه جستجو کرد. به‌واقع حکومت حضرت علی (ع) احیای مجد سنت نبوی آزادی سیاسی محسوب می‌شود.

 کلیدواژه‌ها:آزادی سیاسی، قانون، مشارکت، انتقاد، مدارا.

 فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در دو بخش کلی ارائه شده است:
بخش اول: «مبانی نظری آزادی سیاسی از منظر حضرت علی (ع)»
* فصل اول: طرح تحقیق
* فصل دوم: مؤلفه‌ها و مقومات آزادی سیاسی
* فصل سوم: نگرش حضرت علی (ع) به انسان و حکومت
بخش دوم: «تحلیل جامعه‌شناختی آزادی سیاسی در عصر زمامداری حضرت علی (ع)»
* فصل چهارم: قدرت سیاسی، زمینه‌ساز فساد
* فصل پنجم: نقش محوری حکومت در اصلاح و افساد فرد و جامعه
* فصل ششم: حکومت پیامبر اسلام (ص) عرصه پیدایی و شکوفایی آزادی سیاسی
* فصل هفتم: بررسی آزادی سیاسی در دوره خلفای سه‌گانه.

نوشتن دیدگاه