چکیده:
این تحقیق به تبیین نقش فقیهان شیعه در عصر حضور امامان معصوم (ع) در تبلیغ، ترویج، تفسیر و اجرای احکام و قوانین دین اسلام به‌عنوان نایب و وکیل از طرف ائمّه (ع) در پاسخگویی به نیازهای دینی مردم می‌پردازد و تفاوت نقش فقها در عصر غیبت و حضور امام معصوم را بررسی می‌کند. نوشتار حاضر در پنج فصل تهیّه شده است. نویسنده در فصل اول ضمن بیان معنای فقه و فقاهت از لحاظ لغوی، اصطلاحی، قرآنی، روایی و فرهنگ و متون اسلامی به ادوار مختلف فقه، فقاهت و فقها در عصر حضور معصومین (ع) از صدر اسلام تا زمان غیبت صغرا اشاره کرده و ارزش و جایگاه عالی فقه و فقاهت و ویژگی‌های فقه شیعه در عصر حضور امامان معصوم (ع)، اَدوار عصر حضور ائمه، دوران تشریع و دوره تبیین و تفسیر دین و احکام دینی توسّط آنان را به تصویر می‌کشد. وی در فصل دوم با اشاره به وجود فقها در عصر حضور و ویژگی‌ها و شرح حال برخی از آن‌ها، دو گروه فقها از صحابه پیامبر اکرم (ص) همچون: عبدالله بن مسعود، سلمان فارسی، ابوذر غفاری، عبدالله بن عباس، ابوسعید خدری، جابر بن عبدالله انصاری و... و نیز صحابه امامان معصوم، مانند صفوان یحیی، زکریا بن آدم، علی بن ابی ارفع، اصبغ بن نباته، سعید بن مسیب، ابورافع ابراهیم، جابر بن یزید جعفی، هشام بن حکم، اَبان بن تغلب، ابوحمزه ثمالی، اصحاب اجماع و ... را معرفی و شرح احوال اجمالی زندگانی و موقعیت علمی آنان را ارائه می‌دهد، نگارنده در همین زمینه به وظایف این دسته از فقها در زمان حضور ائمّه معصوم (ع) اشاره کرده، و دستور معصومین به آنان مبنی بر فتوا دادن، بیان مسائل و احکام شرعی، پاسخگویی به نیازهای دینی مراجعین، جمع‌آوری و تدوین احادیث معصومین، قضا، ولایت و حاکمیت بر مردم و ... را بررسی می‌کند. تفاوت اجتهاد در عصر حضور و غیبت معصومین (ع) و تعریف و اقسام اجتهاد، از مباحث فصل سوم محسوب می‌شود. فصل چهارم به تشریح مدارک استنباط در عصر حضور، یعنی: قرآن، سنت و عقل و ادلّه این منابع اختصاص دارد. در فصل پنجم نیز ابعاد وظایف فقیهان در عصر حضور و ابعاد دینی، حقوقی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و فقاهتی آنان در این عصر تشریح می‌گردد.
کلیدواژه‌ها:نقش فقیهان، ادوار فقها، عصر حضور، امامان شیعه، منابع استنباط.
فصول پایان‌نامه:
این پایان‌نامه شامل پنج فصل می‌باشد:
فصل اول: «ادوار فقها در عصر حضور»
* معنای فقه و فقاهت
* فقه و فقاهت در عصر حضور
* ارزش و جایگاه عالی فقه و فقاهت
* ویژگی‌های فقه شیعه در عصر حضور
* عصر حضور و ادوار آن
فصل دوم: «وجود فقها در عصر حضور»
* نشانه‌های فقیه در عصر حضور
* کیفیت فتوا دادن در عصر حضور
* شرح‌حال بعضی از فقها در عصر حضور
* ارجاع امامان به شیوه استنباط و آموزش آن
* پاسخگویی نیازهای شرعی مراجعین (مرجعیت دینی فقها)
* جمع‌آوری و تدوین احادیث
* قضاوت، ولایت و حاکمیت بر مردم
فصل سوم: «تفاوت اجتهاد در عصر حضور و عصر غیبت»
* تعریف اجتهاد
* تقسیم اجتهاد
* تفاوت اجتهاد در عصر حضور و عصر غیبت
فصل چهارم: «مدارک و منابع استنباط در عصر حضور»
* بررسی منابع استنباط
* تقسیمات منابع
* منابع استنباط در عصر حضور
* جایگاه عقل در عصر حضور
فصل پنجم: «ابعاد وظایف فقیهان در عصر حضور»
* کاربرد فقه و فقاهت در زندگی بشر
خاتمه: جمع‌بندی مطالب.
