چکیده:
گرایش به جمع یکی از نیازهای بشری می‌باشد و انسان‌ها برای برآوردن حاجات خویش نیاز به دیگران دارند. جمع‌گرایی ترجیح هر عملی به‌طور جمعی، یعنی عملی كه در حیطه‌ی رابطه من و دیگری است، می‌باشد. جمع‌گرایی یا گرایش به جمع، یکی از مباحثی است که در متون دینی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و از بنیادی‌ترین مباحث اندیشه اسلامی به شمار می‌رود. بر فرهنگ اسلام روح جمع‌گرایی مثبت حاکم است و این در جای‌جای آیات قرآن به چشم می‌خورد. در فرهنگ روایات نیز در بیان ارزش و جایگاه رفتارهایی که خیررسانی به جمع و دیگران را در بردارد آثار و پاداش بسیاری بیان شده است به‌گونه‌ای که پرارج‌ترین عمل‌ها در امر منفعت و خیررسانی به جمع و جامعه بیان شده است. در این رساله نقش جمع‌گرایی در تکامل انسانی از منظر امام باقر (ع) بررسی می‌گردد. بدین منظور تمام روایات امام باقر (ع) که در مسند الامام الباقر (ع) آمده است مطالعه و روایات دال بر جمع‌گرایی از آن استخراج گردید سپس مجموعه روایات که بالغ‌بر ۱۴۰۰ روایت می‌باشد در ذیل عناوین مختلف جمع‌گرایی دسته‌بندی و در مرحله‌ی بعد با بررسی روایات، ذیل هر عنوان به دسته‌بندی آن به زیرمجموعه‌های مختلف پرداخته شده و سعی بر آن است که مباحث با بیان خود امام (ع) تبیین شود. در مواردی که از امام (ع) روایتی در موضوعی به تکرار آمده یک روایت نقل و به سایر روایات ارجاع داده شده است.
کلیدواژه‌ها:امام محمدباقر (ع)، جمع‌گرایی، حدیث، تکامل، انسان کامل.
فصول پایان‌نامه:
این رساله در سه فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
* جایگاه حدیث و روایت
* دورنمایی از زندگی امام باقر (ع)
* تحلیلی از كلام امام باقر (ع)
فصل دوم: «آموزه‌های جمع‌گرایی مثبت امام باقر (ع)»
* آموزه‌های جمع‌گرایانه‌ی امام باقر (ع)
* فواید و آثار حضور جمعی در مساجد
* آداب نماز جماعت
* حب به جمع نمازگزاران
* آراستگی برای اهل و خانواده
* ترغیب و تشویق به بر؛ نهی و مذمت شر
* رفتار و برخورد با افراد خیر و نیکوکار
* ترغیب به ازدواج و همسرگزینی
* ویژگی‌های همسر خوب
* آثار و فضائل زیارت قبور ائمه
* ولایت ائمه
* رفتار با اسراء (نمونه رفتار خوب)
* وظائف و رفتار مؤمنان نسبت به یکدیگر
فصل سوم: «آموزه‌های جمع‌گرایی منفی»
* آموزه‌های جمع‌گرایی منفی
* امید به اموال دیگران
* عاقبت جبر و دیکتاتوری
* وظیفه‌ی ما در مقابل ظالم
* عکس‌العمل ما در هنگام خشم
* تشویق و ترغیب به ترک عیب‌جویی.
