چکیده:
این نوشتار با عنوان «رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آلبویه» در پاسخ به این سؤال که رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آلبویه چه بوده است؟ چرا؟ این فرضیه را مطرح میکند که آلبویه در رویکـرد بـه رخداد عاشورا نه به شیوه تاریخی که منتج به الگو گیری از آن شود بلکه به شیوه کلامی به آن توجه نمودند که نگاه خاصی به مقولات فرا تاریخی و غیرقابل الگو گیری داشت. برای اثبات این فرضیه ابتدا نگاهی به شرایط سیاسی اجتماعی حاکم بر عصر آلبویه و سیاست مـذهبی حاکمان آلبویه میاندازیم. چراکه رویکرد به این واقعه مهم، مانند هر تحول دیگـری از شرایط سیاسـی اجتماعی جامعه یا نحوه نگرش حاکمان به مسائل تأثیر و تأثر میپذیرد. شرایط به وجود آمده در این دوره برای شیعیان در ابراز علنی عقاید و باورهای دینی خود حائز اهمیت است. در ادامه بـه رویکردهـایی کـه در دوره آلبویه به رخداد عاشورا در حوزه نظر و عمل وجود داشته است پرداخته شده و به نقش مورخان و ارباب مقاتل و شعر شعرا و مرثیهسرایان حسینی که در این دورهی حکومتی از نمود و ویژگی خاصی برخـوردار اسـت در تبیین این واقعه عظیم، اشاره شده است. به رویکرد و اقدامات عملی هیئت حاکمه در توجـه دادن اذهـان بـه این فرایند و نحوه تعامل آنها با اکثریت اهل سنت جامعه در پرتو آن نیز اشاره شده است. در پایان با تأکید بر این مسئله که آلبویه سیاست تسامح و تساهل را در همه امور بهویژه امور مـذهبی دنبال میکردند و هرچند که در برپایی مراسم سوگواری شهدای کربلا همـت گماردنـد و در احیاء و رونق مراسم و توجه دادن به مشاهد مشرفه شیعه خصوصاً کربلای معلی تلاش زیادی از خود نشان دادند، اما به دلیل وجود اختلافات مذهبی در جامعه و سپاه تحت امر آنان و حاکمیت و خلافت اهل سنت کـه در بـین مـسلمانان مشروعیت داشت و ریشهدار بود در صورت داشتن رویکردی تاریخی به رخداد عاشورا باعث تحریک جامعـه برعلیه حاکمیت خودشان میشد چراکه قیام علیه ظلم وبی عدالتی و برعلیه خلافت غیر حق در درون حادثـه عاشورا نهفته است. لذا سعی شده است که در معرفی این قیام جنبههای کلامی و ماورائی بیـشتر موردتوجه قرار گیرد. رویکردهای کلامی بیشتر در میان مورخین و علماء شیعه که علم و عصمت امام را مدنظر قرار میدهند وجود دارد. چراکه در قرن 4 و 5 هجری کلام شیعه رشد و گسترش چشمگیری داشته است و رویکـرد ماورائی بیشتر در میان علماء و مقتل نویسان اهل سنت از جایگاه ویژهای برخوردار است.
کلیدواژهها:آلبویه، خلافت عباسی، رویکرد تاریخی، رویکرد کلامی، رخداد عاشورا.
فصول پایاننامه:
این رساله در چهار فصل نگارش شده است:
فصل اول: «تاریخ سیاسی آلبویه»
* تاریخ سیاسی آلبویه
* خدمات آلبویه
فصل دوم: «مذهب و سیاست مذهبی آلبویه»
* مذهب آلبویه
* سیاست مذهبی آلبویه
فصل سوم: «رویکرد نظری به رخداد عاشورا در دوره آلبویه»
* مقاتل و کتب تاریخی در مورد رخداد عاشورا در دوره آلبویه
* مرثیهسرایی در دوره آلبویه
فصل چهارم: «رویکرد عملی به رخداد عاشورا در دوره آلبویه»
* عزاداري بر امام حسین (ع) و شهداي کربلا
* علنی و رسمی شدن مراسم عزاداري امام حسین (ع) روز عاشورا
* عکسالعمل اهل سنت نسبت به عزاداري علنی و رسمی براي امام حسین (ع)
* عکسالعمل اهل سنت در بعد فرهنگی
* عکسالعمل اهل سنت در بعد فیزیکی
* مقایسه میان تأثیر رواج شعارهاي شیعه در عراق و مصر
* نقش وزراي آلبویه در برگزاري و یا عدم برگزاري مراسم عاشورا
* اقدامات امراي آلبویه در توجه دادن به مشاهد شیعه خصوصاً کربلاي معلی.