چکیده:

 نام مبارک حضرت فاطمه (س) که همچون خود آن بزرگوار مظلوم واقع شده است، در شعر فارسی تا قبل از دوره صفوی بازتاب چندان زیادی ندارد و بیشتر در قالب اشارات یک بیتی جلوه‌گراست. در این پژوهش آثار همه شاعران حتی اشعار پراکنده شعرای بی دیوان که مجموعاً 318 شاعر را در برمی‌گیرد در از نظر مضامین و جلوه‌های وجودی آن حضرت، صور خیال و قالب به ترتیب سیر تاریخی مورد بررسی قرار گرفت و این نتایج به دست آمد: نخستین شاعری که نام حضرت زهرا (س) را ذکر نموده دقیقی است. پس از آن از فردوسی و ابوسعید ابوالخیر باید نام برد که از نام ایشان در کنار امیرمومنان و سوگند خوردن استفاده کرده‌اند. ناصرخسرو قدیمی‌ترین شاعری است که به‌صراحت به ابراز عقاید و مذهبش پرداخته در جای جای دیوانش به ذکر اشعاری با نام حضرت زهرا (س) اشاره داشته است. سنایی از دیگر شاعرانی است که بسیار به آن حضرت توجه داشته و عطار نخستین شاعری است که بیش از همه بر این کار همت گماشته و به بیان دو حکایت با محوریت حضرت زهرا (س) پرداخته است. خواجوی کرمانی یک بند از ترکیب بند خود را به ستایش حضرت زهرا (س) و ذکر سن ایشان در هنگام شهادت اختصاص داده است. وجود نخستین اشعار مستقل فاطمی با محوریت مدح و ستایش در قرن نهم، در شعر ابن حسام و نظام استرآبادی نمود پیدا می‌کند. از نظر صور خیال شاعران میدان گسترده‌ای برای جولان ادبی در حوزه‌ی شعر فاطمی نداشته‌اند. از نظر مضمون بیشترین اشعاری که در آن نام حضرت فاطمه (س) یافت شد مربوط به جلوه مادری ایشان است. اکثر شاعران نام حضرت زهرا را در کنار نام امیرالمؤمنین (ع) به‌منظور بیان رابطه زوجیت آورده‌اند و اشعار مرتبط با جلوه دختری حضرت فاطمه کمترین حجم اشعار را به خود اختصاص داده است. از نظر قالب، سرایندگان پارسی از قالب قصیده بیشترین استفاده را برای سرایش اشعار فاطمی کرده‌اند.

 کلیدواژه‌ها:شعر فارسی، حضرت فاطمه، زهرا، بتول، شعر فاطمی.

نوشتن دیدگاه