روز یکشنبه(19/12/1397)جناب حجت الاسلام و المسلمین علی خراسانی و جناب دکتر نعمت الله صفری به عنوان مدیران دایره‌المعارف قرآن کریم و دانشنامه اهل بیت(ع) دیداری از پژوهشکده دانش‌نامه‌نگاری ایران (بنیاد دایره‌المعارف‌نگاری سابق) داشته و با ریاست محترم آن، جناب استاد دکتر احمد پاکتچی و معاون محترمشان جناب آقای دکتر اسماعیلی در موارد و عرصه های مختلف دانش‌نامه‌ای مذاکراتی داشتند. ضمن تشکر از زحمات جناب آقای دکتر عباس میرزایی به جهت هماهنگی این دیدار، مطالب و نکات مهم آن ارائه می شود:
در آغاز جناب حجت الاسلام و المسلمین خراسانی مدیر محترم دایره‌المعارف قرآن کریم، ضمن گزارش از این دایره‌المعارف به پدیدآوری محصولات فرعی از دایره‌المعارف قرآن کریم متناسب با اهداف مختلف دفتر تبلیغات در لایه‌های مختلف مانند اهداف تبلیغی و ترویجی اشاره کرده و دانشنامه نوجوان را که در سه جلد عرضه شده است، در این راستا دانست که با نگارش و تصویرگذاری مناسب باعث جذب این قشر به قرآن کریم شده است. وی همچنین به برنامه ریزی برای 10 دایره‌المعارف تخصصی بین رشته‌ای همانند دانشنامه قرآنی سیاست، دانشنامه قرآنی اخلاق و دانشنامه قرآنی فقه و اصول اشاره کرده و یادآور شد که برخی از آنها به بازار عرضه شده است.
سپس دکتر صفری مدیر دانشنامه اهل بیت(ع) نیز به فرآیند شکل‌گیری و روند حرکت این دانشنامه از سال 1393 اشاره کرده و ضمن تبیین ساختار و نیز شوراهای عالی و شوراهای بخش‌ها و نیز ستاد بسیار کوچک دانشنامه، اظهار امیدواری کرد که در سال 1398 اولین مجلد آن به بازار عرضه شود. وی همچنین ضمن یادآوری حمایت مسئولان بالادستی متذکر شد که تاکنون حدود صد مقاله از بخش‌های سه گانه دانشنامه دریافت شده است. وی با توجه به اهمیت امر غنی‌سازی خواستار استفاده از تجربیات دایره‌المعارف‌های دیگر و نیز شخص آقای دکتر پاکتچی در این عرصه شد.
آقای دکتر اصغر اسماعیلی معاون پژوهشکده دانش‌نامه‌نگاری ایران که نزدیک دو دهه سابقه حضور در این دانشنامه را با عناوین مختلف آن داراست، به چگونگی روند تشکیل و تحولات جایگاهی این دانشنامه پرداخت. وی مرحله اول شکل‌گیری آن را توسط مرحوم استاد احمد بی‌رشک(م 1381ش) و از سال 1370-1372 دانست که به صورت خصوصی و توسط اموال خصوصی ایشان پایه‌گذاری شده و به تدوین برخی از طرح‌ها همانند زندگینامه دانشوران می پرداخت.
وی آغاز مرحله دوم آن را در سال 1372 دانست که توسط وزیر آموزش عالی وقت، دو اتاق در پژوهشگاه علوم انسانی به آنها واگذار شد و پس از آن از موقوفه مرحوم محمود افشار استفاده شد و در این مرحله شورای عالی گسترش به آنها مجوز قطعی داد. که در این مرحله ریاست دانشنامه، به آقای دکتر قورچیان(متخصص تکنولوژی آموزشی) رسید.
وی یادآور شد که مرحوم احمد بی‌رشک، عنوان این دانشنامه را «بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی» گذاشته و سعی داشت تا معادل و همانند دایره‌المعارف بریتانیکا و نیز امریکانا، دانش‌نامه‌ای به زبان فارسی به عنوان نماینده دانش‌نامه‌نگاری در زبان فارسی ایجاد نماید.
دوره ریاست دکتر منوچهر اکبری به مدت 12 سال و پس از آن دکتر قبادی به مدت کمتر از یک سال، مرحله بعدی تحولات این دانشنامه شد. با تذکر این نکته که در این دوره، این دانشنامه به عنوان بازوی عمل‌گر وزارت در حوزه دانش‌نامه‌نگاری به رسمیت شناخته شد. در همین دوره و در سال 1390 عنوان آن به «بنیاد دانش‌نامه‌نگاری ایران» تغییر یافت.
آخرین دوره که با ریاست آقای دکتر احمد پاکتچی در چند ماهه اخیر آغاز می‌شود، با تبدیل عنوان بنیاد به پژوهشکده همراه می‌شود که بدین ترتیب دانشنامه از حالت استقلال به درآمده و به عنوان یکی از پژوهشکده‌‌های پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی وزارت علوم تبدیل می‌شود. که عللی همانند صرفه جویی، کوچک‌سازی و هدفمندکردن فعالیت‌ها را می‌توان برای این تبدیل ذکر کرد. در پایان اشاره شد که این نهاد در گذشته دارای سه گروه علوم انسانی، علوم پایه و علوم زیستی بوده که توسط استاد پاکتچی، گروه چهارم با عنوان ارتباطات علمی نیز اضافه شده است.
پس از آن ریاست محترم پژوهشکده، آقای دکتر پاکتچی به مراحل مختلف دانش‌نامه‌نگاری در جهان و ایران پرداخت و یادآور شد که هم اکنون در ایران پس از گذر از مرحله دانش دانش‌نامه‌نگاری به مرحله‌ای رسیده ایم که برخی از دانش نامه‌ها همچون دانشنامه جهان اسلام در صدد تاسیس رشته دانش‌نامه‌نگاری برآمده‌اند و حتی برای آن طرح درس فراهم کرده‌اند.
وی سپس به وضعیت دانش‌نامه‌نگاری در جهان پرداخته و به این نکته اشاره کرد که علی رغم آنکه در تصور رایج ما، دانشنامه احیای چیزی است که در گذشته داشته‌ایم، اما هم اکنون درجهان، دایره‌المعارف‌های آینده‌نگر در حال پدیدآمدن هستند.
آغاز به کار یک مجله با عنوان «دو فصلنامه مطالعات دانش‌نامه‌نگاری» و آماده شدن شماره اول آن توسط پژوهشکده از نکات مهم دیگری بود که استاد پاکتچی به آن اشاره کرد.
از دیگر مسائلی که در این جلسه مطرح شد می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. پدیدآوری تشکلی فراهم آمده از مسئولان دانش‌نامه‌های معتبر کشوری و تشکیل جلسات منظم سالانه و مطرح کردن مشکلات و آسیب‌ها و بهره‌گیری از تجارب یکدیگر از مسائلی بود که مورد تاکید اعضا قرار گرفت و بنا بر آن شد که پژوهشکده پیگیر برپایی آن باشد و انشاءالله اولین جلسه آن در اردیبهشت 1398 برگزار شود.
2. راه‌اندازی انجمن علمی دانش‌نامه‌نگاری از دیگر مسائل طرح شده در جلسه بود که فوایدی جانبی برای آن برشمرده شد. همچون قدرت چانه‌زنی با وزارت درحل مشکلات اداری ـ علمی دانش‌نامه‌نگاران و نیز بهره‌گیری از حمایت‌های وزارت علوم و همچنین تسریع در گرفتن امتیاز علمی ـ پژوهشی برای مجله. اما با توجه به اینکه اعضای انجمن‌ها حقیقی بوده و در معرض تغییر می‌باشند، این طرح در اولویت قرار نگرفت.
3. تلاش برای راه‌اندازی قطب علمی دانش‌نامه‌نگاری با توجه به ظرفیت بالای دانش‌نامه‌نگاران و نیز مراکز متکفل، ایده‌ای بود که مورد توجه اعضا قرار گرفت و بنا شد در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد. به ویژه آنکه این قطب ظرفیت بالایی در برقراری ارتباط میان نهادهای دانش‌نامه‌نگار خواهد شد.
4. پیشنهاد تشکیل سایت جامع دانش‌نامه‌نگاری و لینک‌شدن تمامی مراکز داخلی دانش‌نامه‌نگار به آن از پیشنهاداتی بود که مورد استقبال پژوهشکده قرار گرفت.
5. تلاش در راه‌اندازی کتابخانه دیجیتال دانش‌نامه‌ها نیز از برنامه‌هایی معرفی شد که می تواند مورد توجه پژوهشکده قرار گیرد.
6. شروع به کار طرح نیازسنجی دانش‌نامه‌ای که به نیازها و خلاهای دانش‌نامه‌ای در کشور پرداخته و در ضمن به معرفی دانش‌نامه‌های در حال تدوین برای جلوگیری از موازی کاری می‌پردازد، از جمله گزارش‌هایی بود که در این جلسه ارایه شد.
7. در مسیر گفتگو برای انتقال تجربیات در فرآیند غنی‌سازی این نکته مطرح شد که با توجه به زحمات مختلف غنی‌ساز می‌توان در مواردی از آن با عنوان ویراستار علمی یاد کرد که در آیین نامه‌های وزارت علوم شناخته شده و برای آن امتیازات مشخصی در نظر گرفته‌اند. همچنین به مناسبت، راهکارهای چگونگی تعامل با وزارت در مورد لحاظ امیتازات دست اندرکاران مختلف دانشنامه به ویژه نویسندگان مقالات مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
